Trịnh Đình Cửu, Nguyễn Đức Cảnh, Ngô Gia Tự, Trần Văn Cung, Đỗ Ngọc Du, Nguyễn Phong Sắc, Nguyễn Văn Tuân, Dương Hạc Đính – Những tên tuổi này gắn liền với việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Tuy nhiên, ít ai biết rằng hành trình cách mạng của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh đã mở ra một trang mới trong lịch sử cách mạng của dân tộc Việt Nam.
Thống trị tàn bạo và mâu thuẫn dân tộc
Thời kỳ thực dân Pháp đã gieo rắc mâu thuẫn và tàn ác trong cộng đồng dân tộc. Đó là lý do hàng loạt phong trào yêu nước đã nổ ra, mỗi phong trào có mục tiêu và hướng đi riêng nhằm giải quyết mâu thuẫn chủ yếu. Có phong trào Cần Vương do vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết khởi xướng, phong trào Đông Du của Phan Bội Châu, phong trào cải cách của Phan Chu Trinh, và khởi nghĩa Yên Thế do Hoàng Hoa Thám lãnh đạo. Mặc dù cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc diễn ra sôi nổi, nhưng cuối cùng đều thất bại do thiếu một đường lối cứu nước đúng đắn và một tổ chức lãnh đạo thống nhất dẫn dắt sức mạnh của toàn dân tộc.
Trong bối cảnh đó, vào tháng 6 năm 1911, Nguyễn Tất Thành – tên sau này trở thành Hồ Chí Minh – đã rời quê hương để tìm con đường cứu nước và giải phóng dân tộc. Vào năm 1920, Nguyễn Tất Thành đã tìm đến chủ nghĩa Mác – Lênin, một bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời cách mạng của ông và cũng là một bước ngoặt lớn trong cách mạng Việt Nam. Nguyễn Ái Quốc được thấu hiểu rằng muốn cứu nước và giải phóng dân tộc, phải có một “Đảng cách mệnh” để tổ chức và thúc đẩy phong trào dân chúng, đồng thời liên kết với các tầng lớp bị áp bức và giai cấp công nhân. Với nhận thức đó, Nguyễn Ái Quốc bắt đầu chuẩn bị thành lập một chính đảng vô sản ở Việt Nam, truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin, và đưa phong trào công nhân và yêu nước theo lập trường cộng sản.
Hội nghị hợp nhất ba tổ chức cộng sản
Ngày 1 tháng 5 năm 1929, tại Đại hội toàn quốc của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên ở Hương Cảng, đoàn đại biểu Bắc Kỳ đề xuất thành lập Đảng Cộng sản. Mặc dù đề xuất này không được chấp nhận, nhưng vào ngày 17 tháng 6 năm 1929, những đảng viên trong Chi bộ Cộng sản 5D Hàm Long tuyên bố thành lập Đông Dương Cộng sản Đảng. Sau đó, vào ngày 25 tháng 7 năm 1929, An Nam Cộng sản Đảng được thành lập ở Nam Kỳ, và tháng 9 cùng năm, Đông Dương Cộng sản Liên đoàn được thành lập ở Trung Kỳ. Như vậy, chỉ trong một thời gian ngắn, Việt Nam đã có ba tổ chức cộng sản được tuyên bố thành lập. Tuy nhiên, sự tồn tại riêng lẻ của ba tổ chức này đã tạo ra nguy cơ chia rẽ lớn. Điều cần thiết là một đảng thống nhất và lãnh đạo. Nguyễn Ái Quốc, chiến sĩ cách mạng tài ba của dân tộc Việt Nam, là người duy nhất có đủ năng lực và uy tín để đáp ứng yêu cầu lịch sử: thống nhất các tổ chức cộng sản thành một Đảng Cộng sản duy nhất.
Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam
Từ ngày 3 đến 7 tháng 2 năm 1930, Hội nghị hợp nhất ba tổ chức Cộng sản đã được tổ chức tại Cửu Long, Hương Cảng dưới sự chủ trì của Nguyễn Ái Quốc. Hội nghị có sự tham gia của Trịnh Đình Cửu, Nguyễn Đức Cảnh (đại biểu Đông Dương Cộng sản Đảng), Nguyễn Thiệu, Châu Văn Liêm (đại biểu An Nam Cộng sản Đảng). Tuy nhiên, đại biểu Đông Dương Cộng sản Liên đoàn không kịp đến. Hội nghị đã đồng ý thành lập một đảng thống nhất với tên gọi Đảng Cộng sản Việt Nam và thông qua Chánh cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt, Chương trình tóm tắt và Điều lệ vắn tắt của Đảng. Ngày 3 tháng 2 năm 1930 chính là ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam.
Sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam là kết quả của cuộc đấu tranh giai cấp và đấu tranh dân tộc trong những năm đầu thế kỷ XX. Đây là sự kết hợp giữa chủ nghĩa Mác – Lênin với phong trào công nhân và yêu nước. Đảng Cộng sản Việt Nam đã được thành lập sau quá trình lựa chọn, sàng lọc nghiêm khắc của lịch sử và đã được chuẩn bị đầy đủ về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Việc thành lập Đảng đã đánh dấu một bước ngoặt trọng đại trong lịch sử cách mạng Việt Nam, chấm dứt cuộc khủng hoảng về đường lối cứu nước kéo dài mấy chục năm. Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định cách mạng giải phóng dân tộc và chủ nghĩa xã hội là con đường đúng để thực hiện mục tiêu giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội và giải phóng con người. Đó chính là cương lĩnh và đường lối cách mạng đúng đắn mà Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác lập.
Với sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam, tên tuổi của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh thật sự trở nên vĩ đại. Ông là người sáng lập và rèn luyện cho Đảng của chúng ta.
Theo Lịch sử biên niên Đảng Cộng sản Việt Nam, tập 2 (1930 – 1945),
Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2008
